Hayvansever Olmak Suç mu?

The New York Review of Books web sitesindeki Timothy Snyder makalesi* (Toleration and the Future of Europe [Hoşgörü ve Avrupa’nın Geleceği]) Norveç katliamı sanığı Anders Breivik’in manifestosunda İslam’ın Avrupa’daki ilerleyişini durduran, II. Viyana Muhasarasını dağıtan muzaffer komutan olarak selamlanan “Jean Sobieski’nin ordusunda Müslüman Tatarların da bulunduğundan haberdar olsaydı Breivik ona yine hayranlık duyar mıydı?” diye soruyor.

Makalenin bir yerinde Snyder 12 Eylül 1683 Pazar günü Kahlenberg’den Viyana surlarını kuşatan Osmanlı ordusuna akın eden Leh sipahilerin bir Türk vakanüvisi tarafından şöyle tarif edildiğini yazmış: “Önüne gelen herşeyi unufak eden kara bir testere seli gibilerdi.”

Bu vakanüvisin kim olabileceğini merak ettim. İ.H. Uzunçarşılı’nın Büyük Osmanlı Tarihi’ne baktım: Görünüşe göre bu ibare sefere bizzat katılmış Hasan Esiri’nin Mi’yar-üd-düvel isimli eserinde geçiyor olmalı. O güne dair anlatımlarda ondan bol bol alıntı yapılmış. Bu sayede saati saatine ne olup bittiğini öğrenebiliyoruz. Örneğin Osmanlı'nın büyük gerilemesini şuradan başlatabiliriz bir bakıma:

Vezir-i Azam Mustafa Paşa akşam saatlerine kadar çarpışsa da 17:30 sularında sancağ-ı şerifi alıp çekilir. Uzunçarşılı “bütün eşyası, hazinesi çadırında kaldığı gibi 300 top, 15.000 çadır, hesapsız harp levazımı, ordu hazinesi, hulasa ordunun bütün eşyası”nın geride bırakıldığını yazmış. Jean Sobieski karısına gönderdiği mektupta** ayrıntıya girmiş:

“Vezir-i Azam’ın çadırında bulduğumuz ilginç ve şaşırtıcı şeyler arasında çok tuhaf papağanlar, birkaç cennet kuşu, vezirin banyosu, çeşmeleri ve öldürmektense bize canlı bırakmayı seçtiği bir iki devekuşu da vardı.”

Hayvansever olmak suç değil ama cenk meydanında da... Bilemiyorum.

* http://www.nybooks.com/blogs/nyrblog/2011/aug/10/anders-breiviks-historical-delusions/

** http://personal.ashland.edu/~jmoser1/enlight/sobieski.htm